Ik wilde mijn vermoorde overgrootouders een stem geven

Interview Levi Loïs Vermaning

De interactieve game Onthecht vertelt je het hartverscheurende verhaal van de Joodse Hartog en Sientje Witsenhuijsen, die werden vermoord in vernietigingskamp Sobibor. Levi Loïs Vermaning, alumna HKU Games, wil hiermee haar overgrootouders een stem geven en de herinnering aan hen levend houden.

Kun je iets meer vertellen over Onthecht?

 ‘In het eerste gedeelte van het spel leer je mijn overgrootouders goed kennen. Er is op dat moment nog geen oorlog. Hartog en Sientje zijn verliefd en gelukkig. Ze wonen samen en hebben een dochter, Ruby. Dan start de sluimerende periode van de propaganda, waarin Joden het slachtoffer zijn van geweld, pesterijen en onderdrukking. Niet veel later wordt hun grote angst werkelijkheid: het echtpaar moet hun dochter afstaan, ze worden gedeporteerd naar vernietigingskamp Sobibor en eindigen in de gaskamer. Als speler doorloop je al deze fases en moet je Hartog en Sientje begeleiden naar hun laatste dagen. Hierdoor wordt de ervaring nog persoonlijker. Onthecht laat zien hoe het normale, gelukkige leven zomaar om kan omslaan in een hel.’  

Waarom wilde je deze game maken? 

‘Het doel van de holocaust was om hele groeperingen uit te wissen. Documenten, foto’s en persoonlijke spullen van slachtoffers werden vernietigd of verkocht. Alles om te laten lijken of ze nooit bestaan hebben. Dit wilde ik tegengaan. Ik wilde mijn overgrootouders een stem geven; de herinnering aan hen weer tastbaar maken. Ook voor mezelf: ik had nauwelijks een beeld van hen. Daarnaast was het voor mijzelf ook een stuk verwerking van intergenerationeel trauma.’   

Hoe zag dat verwerkingsproces eruit?  

‘Voor de game heb ik samengewerkt met Stichting Sobibor. Ik heb hierdoor veel boeken, documentaires en verslagen kunnen bekijken. Tot in detail kwam ik alles over de dood van mijn overgrootouders te weten. Gruwelijke details: hoe ze zijn vermoord, hoelang het duurde en hoe de gaskamers eruit zagen. Dat hakte er behoorlijk in. Hoewel ikzelf officieel tot de derde generatie oorlogsslachtoffers behoor, voelde ik me voorheen zelf nooit écht slachtoffer. Dat ik er zoveel last van zou hebben had ik eigenlijk niet verwacht. Het klinkt gek, maar uiteindelijk heeft mijn onderzoek er wel voor gezorgd dat ik het kon verwerken. Ik kon een beeld vormen en onder ogen zien wat er daadwerkelijk gebeurd is.’

Wat vond je het meest bijzonder aan het maakproces?  

‘Door het maken van de game ben ik veel te weten gekomen over mijn familiegeschiedenis. In een dossier las ik ook over mijn oma Ruby, hoe zij moest onderduiken. Ook kwam ik erachter dat de nicht van mijn oma kinderen had. Ik heb hen ontmoet en dat was echt een hoogtepunt in het gehele proces.
Maar ook de reacties op de game hebben mij veel gegeven. Ik heb de game laten zien aan jongeren die ik lesgeef. Die zijn qua beelden wel wat gewend, maar ze werden er helemaal stil van. Ook tijdens mijn presentatie tijdens HKU Exposure kreeg ik hele bijzondere reacties, mensen stonden in de rij om de game te spelen. Het liet me zien dat het echt wat voor mensen betekent. Dat was een onbeschrijfelijke ervaring en heel speciaal voor mij. Toen mijn docent de namen van Hartog en Sientje hardop uitsprak tijdens mijn afstudeerceremonie, voelde dat als een overwinning.’  

Kun je iets vertellen over je studie bij HKU?  

‘Niet alleen heb ik ontzettend veel leuke en inspirerende mensen ontmoet, ik heb ook heel veel geleerd. Of het nou gaat om het ontwerpen van een bordspel of een ervaring als deze, de opdrachten die je krijgt zijn heel erg breed. Dat vond ik fijn, want mijn interesse ligt meer bij de educatieve games dan bij het maken van de standaard entertainment games. Het ontwerpproces is hierbij heel anders. Je moet de speler iets leren, dus daar pas je de vormgeving en het taalgebruik op aan. Daarnaast vond ik het fijn dat je de mogelijkheid hebt om samen te werken met studenten van andere opleidingen. Zo heeft bijvoorbeeld een student van HKU Muziek en Technologie meegewerkt aan de game. Hij heeft het sound design gemaakt van de gaskamer.’  

Waar ben je nu mee bezig?  

‘Op dit moment geef ik gastlessen op het Grafisch Lyceum en ben ik bezig met het ontwikkelen van mijn vervolgstappen. Ik ben in gesprek met stichtingen en musea om te kijken of Onthecht daar een plek kan krijgen. Dat zou ik heel bijzonder vinden. Het lijkt me ook tof om zelf in een museum aan de slag te gaan, bijvoorbeeld als collectiebeheerder of om oude kunststukken en documenten te registreren. Maar het zou ook heel goed kunnen dat ik uiteindelijk aan de slag ga bij een bedrijf dat serious games maakt. Ik vind het interessant om games te ontwikkelen voor bijvoorbeeld kinderen in een ziekenhuis of demente mensen. Ik wil graag mensen helpen en met mijn werk bijdragen aan een groter doel.’