Fotografie voorbij de kaders

Met Sara Blokland

Sara Blokland is beeldend kunstenaar, onderzoeker en docent Photography aan HKU. Voor de tentoonstelling Circulate: Photography Beyond Frames selecteerde ze, samen met 5 andere uit het kunstveld in opdracht van het Stedelijk Museum, werken waarbij fotografie centraal staat.

Blokland: ‘Circulate: Photography Beyond Frames vindt plaats in het kader van de tweejaarlijkse kunstaankopen door het Stedelijk Museum. Hierbij richt het museum zich steeds op een andere discipline of thema waarbij de helft van het getoonde werk zal worden aangekocht door het museum.

Hoe kwam het samenstellen van de selectie tot stand?

Blokland: ‘Elk twee jaar staat een ander thema centraal en dit jaar is dat fotografie. Wij als jury maakten een selectie uit een longlist samengesteld door verschillende makers en curatoren uit het werkveld. De tentoonstelling toont het werk van 21 kunstenaars. Er zitten vier oud-HKU’ers en een HKU docent in de uiteindelijke selectie: Kevin Osepa, Jaya Pelupessy, Sharelly Emanuelson, Robert Glas en Anika Schwarzlose. Het werk van deze HKU’ers was onderdeel van de longlist en kwamen snel en unaniem bovendrijven met een meerderheid van stemmen.

'Voor deze tentoonstelling wilden we niet alleen werk selecteren dat een verhaal vertelt, maar dat ook kritisch reflecteert op het medium fotografie zelf. Denk aan het gebruik van chemische processen om sporen van het verleden zichtbaar te maken, of aan de manier waarop sociale media het fotografische beeld razendsnel verspreiden. Het gaat bij deze tentoonstelling om kunstenaars die zich niet alleen tot het fotografische beeld zelf beperken, maar ook nadenken over hoe het medium zich verhoudt tot onze samenleving en de snelheid waarmee beelden worden geconsumeerd.’

Zijn de HKU’ers in deze expositie typisch voor hoe HKU naar fotografie kijkt?

Sara Blokland: ‘Ja, bij HKU leggen we veel nadruk op een kritische benadering van fotografie. Studenten leren om fotografie niet te beschouwen als een eindproduct, maar als een medium dat invloed heeft op onze samenleving. Ze verkennen ook de complexiteit van beeldarchieven, aannames in beeldvorming en de relatie van het medium tot maatschappelijke kwesties. Het curriculum is dan ook heel autonoom gericht en stimuleert studenten om verder te denken dan het visuele aspect van fotografie.’

Hoe merk je dat het vakgebied en het onderwijs in fotografie door de jaren heen zijn veranderd?

Sara Blokland: Fotografie is enorm veranderd, zowel door technische ontwikkelingen als door maatschappelijke veranderingen. Waar er vroeger nog een discussie was over digitaal versus analoog, gaat de discussie nu bijvoorbeeld over de invloed van AI in beeld en beeldvorming én over de invloed van sociale media op fotografie. Film en bewegend beeld zijn meer verweven geraakt met fotografie, wat zorgt voor hele nieuwe mogelijkheden. Studenten benaderen het medium ook veel meer vanuit een maatschappelijke context.’

Zou je iets kunnen vertellen over jouw eigen achtergrond en hoe die jou als docent beïnvloedt?

Blokland: ‘Mijn studie begon op de Rietveld Academie, waar ik theatervormgeving en later fotografie heb gedaan. Die mix van theater en fotografie gaf me al vroeg een experimentele benadering van het medium. In mijn latere studie aan het Sandberg Instituut en mijn onderzoek tijdens mijn latere studie aan de universiteit van Leiden begon ik me meer te richten op postkoloniale perspectieven in de fotografie. Dit zie je ook terug in mijn werk en mijn onderzoek, waarin ik kritisch kijk naar waar en hoe de fotografiegeschiedenis vaak vanuit een beperkt en wit perspectief wordt benaderd.’

De tentoonstelling in het Stedelijk Museum is nog te zien tot en met 23 maart 2025. Waarom moeten mensen gaan kijken?

Blokland: ‘Fotografie wordt vaak gezien als een “simpel plaatje”, maar deze tentoonstelling laat juist de gelaagdheid en complexiteit van het medium zien. Het werk in Circulate toont niet alleen foto's maar ook de processen en kritische reflecties die kunstenaars hanteren in hun benadering van fotografie. Het is interessant voor mensen die nieuwsgierig zijn naar de rol van fotografie in onze samenleving en hoe het medium zich verhoudt tot hedendaagse kunst. Bovendien geeft het een compacte indruk van wat er op dit moment in Nederland speelt op het gebied van de fotografie.’

Circulate: Photography Beyond Frames in Stedelijk Museum bezoeken? Lees hier meer over de info en tickets.