Antropoloog in een nieuwe cultuur

Sjoerd Knibbeler is beeldend kunstenaar en je kunt hem kennen als docent Photography bij HKU. Afgelopen voorjaar verbleef Knibbeler twee maanden in Kopenhagen, waar hij was uitgenodigd voor een artist residency aan het Niels Bohr-instituut (de Faculteit Natuurkunde van de Universiteit van Kopenhagen). ‘Het voelde als een privilége.’

Knibbeler is geïnteresseerd in het universum, in zwarte gaten en heel nieuwsgierig naar hoe wetenschappers de wereld proberen te begrijpen. Vanuit deze gedeelde interesse werkt hij vaak samen met wetenschappers. Met zijn foto's probeert Knibbeler het ‘onzichtbare’ vast te leggen.

Hoe word je Artist in Residency in Kopenhagen?

‘Ik heb mij aangemeld voor het residency program van het Niels Bohr-instituut. Het was de eerste keer dat ze dit organiseerden. Het programma werd geleid door een professor van de Strong Gravity Group, die onderzoek doet naar zwaartekrachtgolven en zwarte gaten; onderwerpen waar ik zelf ook al jaren in geïnteresseerd ben en artistiek onderzoek naar doe. Toen ik de aankondiging zag voor deze residency, wist ik meteen dat dit een fantastische kans was om me te omringen met experts op dit gebied. Ik meldde me aan en werd uiteindelijk geselecteerd uit zo’n 400 kandidaten. In april en mei was ik in Kopenhagen voor een inspirerende twee maanden.’

Hoe zag je dagelijkse leven er daar eruit?

‘Ik had een werkplek in een kantoortje binnen het instituut. Dat was wel even wennen, want als kunstenaar heb ik meestal meer ruimte nodig en werk ik anders dan met een bureau en een computer. Maar juist die uitwisseling was waardevol; het liet zien hoe verschillend onze vakgebieden zijn, maar ook wat we van elkaar kunnen leren. Twee maanden heb ik mezelf proberen onder te dompelen in de wereld van de wetenschappers. Ik heb lezingen, presentaties, discussies en vergaderingen bijgewoond, gesprekken en interviews gehouden, gefotografeerd en gefilmd. Door echt onderdeel te worden van het instituut kreeg ik inzicht in hoe wetenschappers werken en communiceren. Dit doen ze vooral via krijtborden die overal hangen en waar ze formules op noteren. Ik observeerde hoe ze deze wiskundige formules gebruikten om hun ideeën te bespreken en te visualiseren. Het was wel confronterend, want ik kon bijna niets echt volgen of “verstaan”. Ik voelde me bijna als een antropoloog in een nieuwe cultuur!’

Wat heb je gemaakt tijdens de residency?

‘Ik heb een soort dagboek bijgehouden en veel gefotografeerd; vooral de krijtborden met wiskundige formules vond ik erg interessant. Ik realiseerde me dat ik me wilde richten op de sporen van wetenschappelijke activiteit, zelfs als ik het niet volledig begreep. Ik fotografeerde krijtborden op een gedetailleerd niveau, bijna abstract. Het was fascinerend om te zien hoe deze borden zich vulden, weer werden uitgeveegd en opnieuw gebruikt werden voor nieuwe ideeën en theorieën.’
‘Daarnaast vind ik de performatieve kant van wetenschappelijk werk erg interessant: Welke gedragingen en handelingen stimuleren het denken? Daarom organiseerde ik een dag waarop ik teams van twee wetenschappers uitnodigde om een actueel probleem te bespreken. Het idee was niet om te presenteren, maar om daadwerkelijk een gesprek te voeren dat de wetenschap verder kan brengen. Deze gesprekken heb ik vervolgens gefilmd. Ik heb het materiaal wel al bekeken, maar heb er nog niets concreets mee gedaan, dat komt later nog!’

Wat is je het meeste bijgebleven van het instituut en de wetenschappers?

‘Het instituut is 24/7 open en het is een hele geconcentreerde plek waar mensen uit de hele wereld samenkomen om te werken aan grote wetenschappelijke kwesties. De passie en ambitie van de wetenschappers zijn vergelijkbaar met die van kunstenaars. Ik heb ook geleerd hoe specifiek en gedetailleerd wetenschappers vragen stellen en problemen benaderen, vooral over zwarte gaten. Dit heeft mijn begrip en interesse in het onderwerp alleen maar vergroot. Nadat ik deze twee maanden bij de wetenschappers aan tafel heb gezeten, kon ik eindelijk ook een beetje volgen waar ze het over hadden.
Het was voor mij een enorm inspirerende ervaring om een periode aan het Niels Bohr-instituut door te brengen. De interactie met de wetenschappers en hun werk heeft mijn eigen werk verdiept en verrijkt. Het voelde als een privilége om deel uit te maken van een omgeving waarin met zoveel passie en concentratie onderzoek wordt gedaan. Ik blijf gefascineerd door hoe wetenschap en kunst elkaar kunnen aanvullen en inspireren.’

Benieuwd naar Knibbeler zijn werk? Bekijk dan ook zijn website.