.svg?ext=.svg){kind=logo}
Bart van Rosmalen was improviserend cellist en theatermaker, maar stapte van het podium omdat hij de wederkerigheid met zijn publiek miste. In 2016 promoveerde hij op ‘muzische professionalisering’: geen verwijzing naar de muziek, maar naar de negen muzen die Zeus verwekte om de heldendaden van de goden te bezingen. Muzen zijn thuis in verbeelding en vervoering, ze voeren anderen mee in hun spel, en dat is precies wat Van Rosmalen wil doen: mensen in andere professionele contexten dan de kunsten meenemen in het scheppende en expressieve. “Muzisch werken zorgt voor meer betrokkenheid, bezieling, veerkracht, prettiger samenwerken en nieuwe manieren van denken,” aldus Van Rosmalen. “En dat maakt werken leuker en kan tot mooie nieuwe dingen leiden.”
Op zoek naar de nuance
We zijn allemaal makers is de gedachte, ook al hebben sommigen van ons een zetje nodig de creativiteit die daarvoor nodig is te voelen. Dat zetje wil Van Rosmalen anderen graag geven. Vanuit het lectoraat Kunst en Professionalisering doet hij samen met HKU-docenten en studenten onderzoek naar het doorbreken van de verlammende kaders waar professionals in allerlei beroepen last van kunnen hebben. In 2020 deden ze dat met en voor een kennisorganisatie op het gebied van langdurige zorg. In het project ‘Makerschap innovatie in praktijkgericht onderzoek’ werkten ze samen met de Hogeschool Utrecht aan een onderzoek voor Vilans. De vraag was hoe muzisch werken een waardevolle aanvulling kan zijn op de praktijk van de adviseurs van Vilans, die zorgprofessionals adviseren bij hun aanpak van de groeiende uitdagingen in hun dagelijks werk. Hoe kunnen zij creatieve werkvormen inzetten in hun bijeenkomsten en onderzoeksmethoden om de nuance, meerstemmigheid en samenhang te waarborgen?
Creatieve zoomsessies
Na een toegekende SIA-KIEM-aanvraag ging het project begin 2020 van start. En toen was daar ineens corona. De geplande fysieke meetings werden noodgedwongen omgevormd tot videobijeenkomsten en het onderzoek spitste zich toe op de online communicatie. Een jaar lang probeerde de transdisciplinaire groep hoe digitale ontmoetingen toch de impact kunnen krijgen van persoonlijk contact. Kunnen we er ook met zoomen voor zorgen dat zorgprofessionals meer plezier in hun werk hebben en minder snel omvallen? In de publicatie die na een jaar online onderzoek gemaakt is, ‘Online muzisch werken in praktijkgericht onderzoek’, delen tien deelnemers hun ervaringen. Daaruit wordt duidelijk dat de online sessies de kracht van verbeelding centraal stelden, en ver wegbleven van de standaard digitale informatieoverdracht waar iedereen in dit zoomtijdperk gewend aan is geraakt.
Zorgzame samenleving
“Terwijl in reguliere werkvormen meestal wordt gekeken naar instrumentele oplossingen, gaan we vanuit de kunsten op zoek naar iets anders,” zegt Van Rosmalen. “Wij richten ons meer op het versterken van de context waarin mensen samenwerken. Het gaat ons niet om het vinden van een oplossing voor een organisatorisch zorgprobleem, maar om zorgzamer met elkaar om te gaan en aandacht te hebben voor het persoonlijke perspectief. Met creatieve werkvormen keren we terug naar de menselijke maat, om van daaruit weer verbinding en inspiratie te vinden. Het samenwerken moet in lijn zijn met wat je doet.”
Chat als script
Hij vertelt hoe je elkaar met muzische elementen kunt vinden en inspireren – óók online. Dat begint met elkaars taal leren spreken. En in de kunstenaarsaanpak gaat dat niet altijd met woorden. “Ik werk graag met metaforen. Dan vraag ik deelnemers een persoonlijk voorwerp uit hun huis te laten zien en daar iets over te vertellen. Of om in vijf minuten tijd zomaar iets te maken. Dat zijn mensen niet gewend, iets maken zonder opdracht of aanwijzing. Of om tussendoor een narratief te schrijven: een miniverhaaltje over een betekenisvol moment, of een brief aan elkaar.” Het zijn allemaal manieren om mensen een eigen stem en plek te geven, ze meer te laten landen in hun werk. Hij ziet een online sessie als een audiovisueel product, en de deelnemers als personages. Zo laat hij de chat bijvoorbeeld als een script voordragen en functioneren break-out-rooms als backstageruimtes, waar mensen vrijer met elkaar kunnen praten zonder publiek.
Beste les
De online experimenten hebben zijn visie op muzisch werken herijkt en uitgebreid. “Het is een vorm van ontwerpend onderzoeken, we proberen van alles uit en stellen elke keer het ontwerp bij. Zelf vond ik het twee jaar geleden ondenkbaar dat ik digitaal zou gaan werken. Het kon tóch: ik heb nu studenten die zeggen dat een bepaalde online les de beste les is die ze ooit gehad hebben.” Ook bij Vilans hebben ze de muzen omarmd: “De directeur strategie en ontwikkeling van Vilans was in eerste instantie somber gestemd,” zegt Van Rosmalen. “Hij voorzag een verarming van het werk op het moment dat het ineens allemaal digitaal moest. Maar gedurende het traject raakte hij toch steeds opnieuw geïnspireerd en zag hij gaandeweg meer mogelijkheden. Bij Vilans passen de adviseurs het repertoire nu toe in hun praktijk en delen ze de kennis met hun netwerk, dat is waar zij heel goed in zijn.”