.svg?ext=.svg){kind=logo}
Low effort design
Als ontwerper van serious games is Renger thuis in het creëren van laagdrempelige toepassingen die bewustzijn creëren, kennis overdragen, maar ook kennis ophalen bij de gebruiker. “Met low effort design kun je omstandigheden creëren waarin transformatie plaatsvindt,” zegt hij. “Ik ontwerp geen oplossingen, maar processen om tot die oplossingen te komen.” In de master Crossover Creativity die hij begeleidt aan de HKU noemen ze dat regisserend ontwerpen. De ontwerper als regisseur van een veranderingsopgave. Geen gemakkelijke opgave, ‘veranderen’, vooral als de noodzaak niet acuut voelbaar is voor degenen die het moeten doen. Hoe pak je dat aan?Innovatieve participatie
Renger noemt het voorbeeld van de bewonersparticipatie die hij in Kanaleneiland regisseerde. Daar renoveert woningcorporatie Bo-Ex twaalf flats met 644 sociale huurwoningen. Het doel is er energieneutrale woningen van te maken, maar daarvoor moet de corporatie wettelijk wel toestemming krijgen van minimaal 70 procent van de bewoners. Met het bewandelen van de geijkte participatiepaden, werd dat percentage bij de eerste flat niet gehaald, ook al kost het de huurders niets extra. Om die horde te slechten, ontwierp het HKU-team een nieuw participatieproces voor de tweede flat. “Met bewoners via een brief uitnodigen in een zaaltje, kom je er niet,” zegt Renger. “Denk je dat mensen in deze wijk zitten te wachten op zonnepanelen? Ze worstelen hier met veel grotere problemen.”Slimme meter
Ze bedachten een compleet werkpakket, waarbij bewoners eigenlijk niets anders hoefden te doen dan de deur opendoen voor degene die bij ze aanklopte om hen persoonlijk bij het proces te begeleiden. Het idee was te beginnen met de installatie van een gratis slimme meter, om een nulmeting te kunnen doen en zo te laten zien wat er allemaal te besparen valt. “De gemeente wilde een brief sturen, maar de meerderheid van de bewoners in Kanaleneiland kan die niet lezen. En wat je allemaal moet doen om ja te zeggen op zo’n meter is normaliter ook een draconisch proces.” Het proces werd herontworpen in twintig stappen, waarin voor de hand liggende afhaakmomenten werden ondervangen. Alle huishoudens werden persoonlijk bezocht door iemand die aanschoof aan tafel om in overleg alle vinkjes te zetten en de afspraak te maken voor de plaatsing van de meter. Het leverde voldoende meters op voor de nulmeting, waarmee de basis was gelegd voor de volgende stap.
Zelf aan de knoppen draaien
Een ander onderdeel van het werkpakket was het omzetten van een door de woningcorporatie geplande VR-applicatie naar een Mixed Reality Experience. Een modelwoning waar bewoners de nieuwe situatie konden bekijken, maakte de VR experience overbodig. Met het ontwerpteam van de Innovatie Studio ontwierp Renger een nieuwe ervaring voor een bredere doelgroep: een fysieke maquette van een appartement met daarin een bestuurbare projectie van een fictieve bewoner die hier de dag doorbrengt. Een tastbaar object waarbij je echt aan de knoppen kunt draaien om te zien wat ingrepen als zonnepanelen, dubbele ramen en energiezuinig handelen doen met je maandlasten.Oplichtend zebrapad
En zo werden er nog meer proeven gedaan om bewoners te laten merken dat ze zelf het verschil kunnen maken. Geen inspraak zoals dat normaliter gaat, waarbij burgers vaak het gevoel hebben dat het niet uitmaakt of ze meedoen of niet. Een team van trainees van de gemeente haalden persoonlijke wensen op uit de wijk om met het consortium te kijken of ze daar iets mee konden. Zo kregen de bewoners van de Columbuslaan geheel op eigen verzoek een oplichtend zebrapad op een gevaarlijk verkeerspunt. Dit keer nou eens geen idee van de gemeente maar van de bewoners zelf. Op de slimme meter zaten mensen hier niet per se te wachten, maar op het zebrapad wél. Beide zijn er gekomen, en als klinkend sluitstuk is ook het vereiste aantal stemmen voor de energieneutrale renovatie in de volgende gebouwen gehaald.Verhalen ontrafelen
Toch lukt het tot nu toe nog niet zo goed om de succesverhalen uit Utrecht te repliceren in de volgsteden. Dat is niet zo vreemd, zegt Renger, want Utrecht is een totaal andere context dan bijvoorbeeld Focsani in Roemenië. Hij vertelt het verhaal van de ondernemer uit Lombok, die zelf begon te experimenteren met een bidirectionele laadpaal, waarmee elektrische auto’s het overschot aan opgewekte zonne-energie kunnen opslaan om later terug te leveren aan het net. Een toevallige ontmoeting met een ambtenaar op een borrel zorgde er uiteindelijk voor dat de gemeente overstapte op bidirectionele laadpalen. Groot succes, maar wat hebben ze eraan in Focsani, waar ze helemaal geen laadpalen hebben? “Daarom zijn we die verhalen nu aan het ontrafelen voor de directeur-generaal waar alle lighthouse cities onder vallen. We onderzoeken de onderliggende factoren voor succes, de rollen die iedereen daarbij speelt en ook de bepalende momenten. Het gaat erom iedereen die ertoe doet op het juiste moment de juiste plek te geven in een project. Dat zien veel mensen niet als een onderdeel van ontwerp, maar dat is het wel: de ontwerper als boundary spanner en processouffleur.”