Kunst als houvast voor ongeneeslijk zieken

  • 19 januari 2024

Wanneer je te horen krijgt dat je ongeneeslijk ziek bent, verandert je hele levensverhaal. Op welke manier kun je je leven in zo'n situatie betekenis geven? Het project 'Wellicht - Op zoek naar verhalen' biedt patiënten met ongeneeslijke kanker de mogelijkheid om hun levensverhaal opnieuw te vertellen met behulp van een kunstenaar van HKU en een geestelijk verzorger van Amsterdam UMC.

Kunst als houvast voor ongeneeslijk zieken

Op 11 januari was de start van deze bijzondere expositie in het AMC. De expositie is het eindresultaat van verrassende samenwerkingen tussen patiënt, kunstenaar en geestelijk verzorger: samen zochten zij naar de verbeelding van het levensverhaal van de patiënt. Tijdens de opening waren onder andere patiënten en nabestaanden aanwezig. De expositie is voor het AMC een manier om het gesprek met de huidige oncologie-patiënten te openen over hun nieuwe levensverhaal.

Co-creatie

De kunstenaars – van schrijver en beeldend kunstenaar tot theatermaker en muzikant – volgden een intensief trainingstraject om zich voor te bereiden op de samenwerking met ernstig zieke mensen, hun familieleden en zorgprofessionals. 'We geven ze handvatten om transdisciplinair te werken,' aldus Nirav Christophe, lector HKU. De geestelijke verzorgers van het AMC doen ook mee aan de training, zodat experts uit verschillende domeinen elkaar weten te vinden. 'De kunstenaar moet samen met de patiënt iets in co-creatie gaan maken, zonder het creatieve proces te laten sturen door het feit dat iemand ‘zielig’ is. Ze moeten leren omgaan met alle emoties, en die er in het werk allemaal laten zijn. Het gebeurt ook dat mensen gedurende het maakproces sterven, dat is iets om rekening mee te houden. Overigens stopt het creatieve proces van de kunstenaar daarmee meestal niet, dat is mooi maar ook verwarrend.'

In Search of Stories

Hoe hebben de kunstenaars zich in het co-creatieproces laten beïnvloeden door de patiënt? Welke strategieën hebben zij gebruikt en welke impact had de zorgpraktijk op hun werkproces? Wat doet het tijdsdenken in de zorg bijvoorbeeld met een kunstenaar? In veel trajecten bleken vooraf gemaakte afspraken wat betreft lengte en frequentie niet te voldoen voor kunstenaar en patiënt. Hierdoor werd ieder traject maatwerk. Alle lessen uit dit project In Search of Stories worden verzameld in het gelijknamige boek.

De kunst van Zorg en Welzijn

HKU ziet een belangrijke rol weggelegd voor haar onderzoekers en studenten bij de aanpak van de uitdagingen op het gebied van zorg en welzijn. Kunstenaars en ontwerpers zijn als geen ander in staat systemen te bevragen, vastgelopen processen in beweging te brengen en een alternatieve toekomst te verbeelden. Om vanuit een heel andere hoek, ongehinderd door ingesleten aannames, en dwars door alle disciplines heen met nieuwe ideeën te komen of betekenisvolle ervaringen te bieden waar je je beter door voelt.
HKU geeft hier vorm aan in het lichtpunt De Kunst van Zorg en Welzijn.