''De mens achter de data''

Studenten van Design for Change and Innovation werken in het eerste jaar elke twee maanden aan nieuw project, voor verschillende organisaties en bedrijven uit het veld. Al onderzoekend en makend gaan ze procesmatig met een vraagstuk aan de slag. “Op maandag en dinsdag krijgen we les in onder andere performance, coderen en ethiek en de rest van de week werken we tijdens studiodagen aan een project.” Student Suzanne van der Hurk vertelt over een van die projecten.

Big data en algoritmen

“Hoe laat je de mens achter de data zien?” Zo luidde de vraag van SETUP, een organisatie die samen met kunstenaars en ontwerpers de gevolgen van technologische ontwikkelingen voor de samenleving tastbaar maakt. Suzanne: “Het doel van SETUP is mensen laten meedenken over nieuwe technologie. Onder andere over welke data er van je verzameld wordt en wat er allemaal gebeurt met die data.”

We moeten technologie vieren, maar ons ook wapenen tegen de risico’s, stelt SETUP. Overheden en bedrijven doen volgens hen steeds vaker een beroep op big data en algoritmen om menselijk gedrag te monitoren, kwantificeren, voorspellen en bij te sturen. En dit gebeurt niet altijd objectief of ethisch. Om hier meer bewustwording over te creëren, moet het probleem volgens SETUP eerst tastbaar worden gemaakt. Ze doen dat door kunstenaars te laten onderzoeken welke invloed technologie op ons dagelijks leven heeft, of hoe de toekomst eruit zou kunnen zien. Het resultaat: installaties en performances die met een kritisch-hilarische toon op festivals, conferenties, beurzen of events vertellen wat de gevolgen zijn van deze ontwikkelingen (zoals een koffiezetapparaat dat je goede of slechte koffie geeft op basis van je postcode), want: ervaren werkt beter dan informeren.

Afluisterpraktijken

Aan Suzanne en haar team de taak om iets abstracts als verzamelde data visueel en begrijpelijk te maken, én de incomplete en onethische aspecten zichtbaar te maken. “We verzamelden onze data, heel letterlijk, op straat. Hier liepen we achter mensen aan, luisterden ze af en namen op wat ze zeiden. We kwamen er tijdens het analyseren achter dat je vrij weinig op kunt maken uit die zinnen, omdat je de context niet kent. Eigenlijk net zoals bij cookies die je achterlaat op een website.”

Het team creëerde in een codeerprogramma zelf een algoritme dat de zinnen in losse stukjes knipte en in een andere volgorde plaatste, waardoor er geheel nieuwe zinnen ontstonden. Het resultaat: random gemanipuleerde data.

Koop je eigen data terug

“Om het verhaal rond te maken, wilden we de data die we op straat verzameld hadden, ook teruggeven aan de mensen op straat. In de werkplaats drukten we de zinnen - inclusief de locatie waar we ze verzamelden – op zelfgemaakte tassen. Met de tassen, een kraam en de boodschap “koop jouw eigen data terug” stonden we in het centrum van Utrecht. Hier trokken we veel aandacht en konden we het gesprek over dataverzameling aangaan met voorbijgangers. Met onze tassen als metafoor voor onder andere online cookies die verzameld, gemanipuleerd én doorverkocht worden – pakte dit goed uit.”

Over de maker

Suzanne van der Hurk is tweedejaars student. Ze studeerde hiervoor toegepaste Psychologie, waar ze haar creativiteit niet genoeg kwijt kon. Nu komt haar opgedane kennis goed van pas bij Design for Change and Innovation. Een bachelor studie waar maatschappij, creativiteit en technologie samenkomen.